Vraag: Mijn ouders drijven gezamenlijk een onderneming. Dat doen ze in de vorm van een BV. De resultaten van de onderneming zijn goed, maar dat komt onder andere omdat ik als bedrijfsopvolger al enige jaren in de onderneming werkzaam ben tegen een geringe beloning.

Vraag: kan een voortijdig overlijden van mijn ouders roet gooien in mijn plannen om het bedrijf over te nemen?

Bedrijfsopvolging - algemeen
Ja zeker kan een voortijdig overlijden van uw ouders uw plannen doorkruisen. Verstandig is om nu reeds maatregelen te treffen voor een overdracht van de onderneming tijdens hun leven, maar ook voor als zij onverhoopt overlijden. De opvolging kan dan vlekkeloos verlopen, ook in fiscaal opzicht.

Bedrijfsopvolging - tijdens leven
Een bedrijfsoverdracht over vijf jaar betekent dat nu de onderneming daarop moet worden voorbereid. Belangrijkste vraag is dan: wat zit er in de BV naast de onderneming? Ook het pensioen van uw ouders en ook het bedrijfspand? Als dat zo is, is de B.V. niet 'klaar' om aan u te worden overgedragen en is een reorganisatie aan te bevelen. Let wel: na een reorganisatie kan het wegens fiscale termijnen tot drie jaar duren voordat een onderneming kan worden verkocht! Stel de voorbereiding dus niet uit.

Als de overdracht van de BV tijdens leven plaatsvindt, kan op diverse manieren de heffing van inkomstenbelasting worden uitgesteld. Tevens is uitstel en zelfs kwijtschelding van schenkingrecht mogelijk indien bijvoorbeeld de aandelen aan u worden geschonken.

Bedrijfsopvolging - bij overlijden
Een bedrijfsoverdracht bij leven kan dus enige tijd duren wegens fiscale termijnen. Stel dat de ouders overlijden voordat de bedrijfsopvolging is gerealiseerd, dan vererft de onderneming. Twee situaties zijn denkbaar: uw ouders hebben geen testamenten en uw ouders hebben wel testamenten.

Sinds 1 januari 2003 is het erfrecht ingrijpend gewijzigd, en onderstaand gaan wij uit van de nieuwe wetgeving.

Overlijden - zonder testament
Indien uw vader overlijdt, verkrijgt uw moeder op grond van de wet alle goederen uit zijn nalatenschap. Dus ook de aandelen in de BV. U, als kind, verkrijgt op dat moment niets behalve een vordering op moeder ter grootte van uw wettelijk erfdeel. Dit is zo geregeld in de wet om ervoor te zorgen dat de langstlevende ouder - in dit geval uw moeder - verzorgd achter blijft.
Uw moeder is nu gerechtigd om desgewenst de BV met de onderneming te verkopen aan een willekeurige derde waardoor uw plannen om het bedrijf over te nemen aardig in de war worden geschopt. Op grond van wettelijke regelingen heeft u de mogelijkheid om via de rechter en tegen betaling van een redelijke prijs de aandelen in de BV op te eisen, maar dit kan worden geweigerd.
Een dergelijke tijdrovende en onzekere procedure komt de onderneming zeker niet ten goede!

Overlijden - met testament
In tegenstelling tot de vorige situatie, kan in een testament de bedrijfsopvolging duidelijk worden vastgelegd. Op grond van het testament verkrijgt u dan bijvoorbeeld de aandelen in de BV, terwijl de langstlevende ouder de beschikking krijgt over de rest van de nalatenschap. Eventuele broers of zussen kunnen ook hun deel krijgen (behalve het ondernemingsvermogen) of gedeeltelijk worden buitengesloten via onterving.
Om ervoor te zorgen dat de nalatenschap snel en kordaat wordt afgewikkeld, kunnen uw ouders u benoemen als executeur-testamentair met vergaande bevoegdheden.

Fiscaal
De vererving van de aandelen in de BV heeft in het geval van een bedrijfsopvolging geen heffing van inkomstenbelasting tot gevolg. De aanmerkelijk belangclaim die rust bij de erflater, schuift door naar u (de verkrijger van de aandelen). Pas indien u de aandelen vervreemd zal inkomstenbelasting worden geheven.
Tevens kunt u in aanmerking komen voor een kwijtschelding van successierecht over 30% van de waarde van de onderneming. Deze kwijtschelding wordt echter pas definitief indien de onderneming ten minste vijf jaar door u is voortgezet. Het successierecht over de resterende 70% van de waarde van de onderneming hoeft niet direct te worden betaald, daarvoor kan men rentedragend uitstel krijgen.

Conclusie
Een zorgvuldig geplande bedrijfsopvolging tijdens het leven is veruit te prefereren, maar als ondernemer dient men ook te zijn voorbereid op een onverwachte bedrijfsopvolging, bijvoorbeeld wegens een plotseling overlijden. Een actueel testament is daarbij onmisbaar.

Betrek bij het opstellen van uw testament ook uw belastingadviseur of accountant. Zij kennen immers u, uw onderneming én de mogelijkheden om onnodige belastingheffing bij bedrijfsopvolging te voorkomen. Zodoende blijven liquide middelen voor het bedrijf beschikbaar, en deze heeft de voortzettende ondernemer vaak hard nodig!